Informacja o działalności komitetu naukowego PAN w 2018 r.

Komitet Nauk Historycznych PAN

I.1. Skład osobowy i struktura organizacyjna Komitetu:

Prezydium Komitetu

Przewodniczący   Prof. dr hab. Tomasz Schramm   Uniwersytet im. Adama Mickiewicza,

                                                                                                                                   Poznań

Z-cy przewodniczącego   Prof. dr hab. Cezary Kuklo         Uniwersytet w Białymstoku

                                     Prof. dr hab. Krzysztof Mikulski Uniwersytet Mikołaja Kopernika,

                                                                                                                             Toruń

Członkowie Prezydium   Prof. dr hab. Krzysztof Makowski   Uniwersytet im. Adama

                                                                                                                  Mickiewicza, Poznań

     Prof. dr hab. Włodzimierz Mędrzecki     Instytut Historii PAN

     Prof. dr hab. Sobiesław Szybkowski     Uniwersytet Gdański

Sekretarz naukowy         Prof. dr hab. Mariusz Wołos        Uniwersytet Pedagogiczny im.

                                                 Komisji Edukacji Narodowej, Kraków, Instytut Historii PAN

Członkowie Komitetu
Prof. dr. hab. Zbigniew Anusik                 Uniwersytet Łódzki
Dr hab. Wojciech Drelicharz                    Uniwersytet Jagielloński
Prof. dr. hab. Jerzy Eisler                         Instytut Historii PAN
Prof. dr. hab. Andrzej Friszke                  Członek-korespondent PAN, Instytut Studiów Politycznych PAN
Prof. dr. hab. Radosław Gaziński            Uniwersytet Szczeciński
Prof. dr. hab. Mateusz Goliński               Uniwersytet Wrocławski
Prof. dr. hab. Waldemar Graczyk            Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Prof. dr. hab. Grzegorz Jawor                 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 
Prof. dr. hab. Norbert Kasparek              Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Prof. dr. hab. Tomasz Kizwalter               Uniwersytet Warszawski
Prof. dr. hab. Andrzej Klonder                 Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Prof. dr. hab. Jarosław Kłaczkow            Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Prof. dr. hab. Wojciech Kriegseisen         Instytut Historii PAN
Prof. dr. hab. Cezary Kuklo                     Uniwersytet w Białymstoku
Prof. dr. hab. Krzysztof Makowski           Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Prof. dr. hab. Marek Masnyk                   Uniwersytet Opolski
Prof. dr. hab. Włodzimierz Mędrzecki      Instytut Historii PAN
Prof. dr. hab. Roman Michałowski          Uniwersytet Warszawski
Prof. dr. hab. Krzysztof Mikulski             Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Prof. dr. hab. Karol Modzelewski           Członek rzeczywisty PAN
Prof. dr. hab. Zbigniew Niebielski          Katolicki Uniwersytet Lubelski
Prof. dr. hab. Czesław Osękowski         Uniwersytet Zielonogórski
Prof. dr. hab. Marek Przeniosło             Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Prof. dr. hab. Andrzej Rachuba             Instytut Historii PAN
Prof. dr. hab. Henryk Samsonowicz      Członek rzeczywisty PAN
Prof. dr. hab. Tomasz Schramm            Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Prof. dr. hab. Wojciech Skóra                Akademia Pomorska w Słupsku
Prof. dr. hab. Leszek Słupecki               Uniwersytet Rzeszowski
Prof. dr. hab. Jerzy Sperka                    Uniwersytet Śląski w Katowicach
Prof. dr. hab. Tadeusz Srogosz             Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie
Prof. dr hab. Jerzy Strzelczyk               Członek korespondent PAN
Prof. dr. hab. Sobiesław Szybkowski    Uniwersytet Gdański
Prof. dr. hab. Michał Tymowski             Członek korespondent PAN 
Prof. dr. hab. Jakub Tyszkiewicz           Uniwersytet Wrocławski
Prof. dr. hab. Mariusz Wołos                 Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Historii PAN

Specjaliści rekomendowani przez KNH

1. Prof. dr. hab. Małgorzata Dąbrowska   Uniwersytet Łódzki
2. Prof. dr. hab. Ewa Domańska           Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
3. Prof. dr. hab. Wojciech Iwańczak     Akademia Ignatianum, Kraków
4. Prof. dr. hab. Maria Juda                   Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
5. Prof. dr. hab. Michał Kopczyński     Uniwersytet Warszawski
6. Dr Robert Kostro                              Muzeum Historii Polski
7. Mgr Zofia Kozłowska                       nauczycielka
8. Prof. dr. hab. Teresa Kulak               Uniwersytet Opolski
9. Prof. dr. hab. Władysław Stępniak   Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Zestawienie liczbowe:

            Liczba członków Komitetu ogółem: 35, w tym 5 członków PAN

            Zatrudnionych w:

                        Jednostkach PAN      5

                        Szkołach wyższych   26

                        Pozostali                     4   (emeryci)

Zespoły problemowe:

Historii Miast                                     przew. prof. dr hab. Zdzisław Noga

Nauk Pomocniczych Historii             przew. prof. UJ dr hab. Zenon Piech

Historii Wojskowości                        przew. prof. UO dr hab. Tomasz Ciesielski

Studiów Numizmatycznych              przew. prof. IAiE PAN dr hab. Mateusz Bogucki

Historii Czech i Stosunków Polsko-Czeskich   przew. prof. dr hab. Wojciech Iwańczak

Historii Książki i Bibliotek                przew. prof. dr hab. Maria Juda

Historii Kobiet                                   przew. prof. dr hab. Teresa Kulak

Studiów Słowiańskich i Wschodnioeuropejskich przew. prof. UŚ dr hab. Bożena Czwojdrak

Dydaktyki Historii                             przew. mgr Zofia Kozłowska

Komisja Lituanistyczna                     prof. dr hab. Andrzej Zakrzewski

(Komisja Lituanistyczna zachowała dawną nazwę po uzyskaniu specjalnej zgody władz Akademii uwzględniających postulat jej utrzymania ze względu na relacje ze stroną litewską)

Komisje:

Do Spraw Kontaktów i Współpracy z Zagranicą w składzie prof. prof. Krzysztof Makowski, Włodzimierz Mędrzecki i Roman Michałowski;

- Do Spraw Nagród w składzie prof. prof. Krzysztof Mikulski, Włodzimierz Mędrzecki, Sobiesław Szybkowski;

- Do Spraw Parametryzacji Czasopism Naukowych, w skład której wchodzą członkowie Prezydium Komitetu i jako przedstawiciel środowiska wrocławskiego prof. Mateusz Goliński

I.2 Zakres działania Komitetu

1. Rozważanie istotnych problemów nauk historycznych i dyscyplin pokrewnych poprzez organizowanie dyskusji i konferencji naukowych, przygotowywanie ekspertyz i wypowiadanie się w sprawach polityki naukowej państwa, a szczególnie kierunków rozwoju i priorytetów badawczych w zakresie nauk historycznych i dyscyplin pokrewnych;

2. Współdziałanie w tych sprawach z organami rządowymi, samorządowymi, towarzystwami naukowymi, stowarzyszeniami oraz muzeami;

3. Współdziałanie w upowszechnianiu wyników badań i prac naukowych z zakresu nauk historycznych, we wprowadzaniu ich do życia społecznego i kulturalnego między innymi przez organizowanie w tym celu dyskusji środowiskowych i konferencji naukowych;

4. Opracowywanie i przedstawianie opinii, ocen, ekspertyz naukowych dotyczących nauk historycznych i dyscyplin pokrewnych;

5. Prowadzenie doradztwa naukowego w sprawach związanych z rozwojem nauk historycznych;

6. Ocena programów nauczania historii i przedmiotów pokrewnych oraz wypowiadanie się w sprawach kształcenia kadr naukowych;

7. Prowadzenie działań aktywizujących udział historyków w życiu naukowym i społecznym kraju;

8. Współpraca ze środowiskiem naukowym (organy i instytuty naukowe Akademii oraz inne instytucje badawcze) we wspieraniu rozwoju osób rozpoczynających karierę naukową;

9. Współpraca z krajowymi i zagranicznymi organizacjami naukowymi w zakresie nauk historycznych, w tym również z innymi komitetami PAN;

10. Reprezentowanie polskiej nauki historycznej poza granicami kraju;

11. Opiniowanie kandydatów na członków korespondentów Polskiej Akademii Nauk z zakresu dyscypliny reprezentowanej przez Komitet;

12. Zgłaszanie i opiniowanie wniosków do nagród naukowych z zakresu nauk historycznych;

13. Prowadzenie działalności wydawniczej w postaci współwydawania czasopisma ,,Wiadomości Numizmatyczne”. Zaprzestanie finansowania przez władze PAN czasopism ,,Acta Polonie Historica’’ i ,,Studia Maritima” spowodowała wskazane wyżej ograniczenie działalności Komitetu w tym zakresie.

Ponadto Komitet pełni funkcję Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodową Komisją Historii Wojskowej; Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodową Komisją Numizmatyczną; Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodową Komisją Studiów Słowiańskich; Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodowym Komitetem Nauk Historycznych. Zadania komitetów narodowych wykonuje prezydium komitetu.

I.3 Dane adresowe do korespondencji:

Komitet Nauk Historycznych PAN, Rynek Starego Miasta 29/31   00-272 Warszawa

Prof. dr hab. Tomasz Schramm, Instytut Historii UAM, ul. Umultowska 89 d 61-614 Poznań, Tel. 501-76.49.49, E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

II. Zebrania Komitetu

II.1      Zebrania plenarne

24.04.2018 r.

Referat pt. Dyskusje o Zagładzie w historii Polski: ciąg dalszy czy zrywanie ciągłości? wygłosił prof. dr hab. Dariusz Stola. Temat wybrany został w nawiązaniu do dyskusji publicznej, mającej także wymiar międzypaństwowy, związanej z nowelizacją uchwały o Instytucie Pamięci Narodowej. W ciągu dalszym posiedzenie poświęcone było tradycyjnym punktom: informacji o aktualnym stanie prac nad ustawodawstwem tyczącym nauki i szkolnictwa wyższego, informacji o stanie przygotowań do Międzynarodowego Kongresu Nauk Historycznych, Poznań 2020 oraz informacji o stanie przygotowań do Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, Lublin 2019.

II.2      Przed posiedzeniem plenarnym odbyło się posiedzenie prezydium Komitetu poświęcone problematyce omawianej następnie na zebraniu plenarnym. Ponadto prezydium kilkakrotnie odbywało konsultacje i podejmowało decyzje w sprawach bieżących drogą kurendy mailowej.

II.3. Posiedzenia komisji, sekcji, zespołów (liczba, w tym posiedzenia z referatami naukowymi) .

Większość zespołów zadaniowych spotyka się regularnie od jednego do kilku razy w roku. Spotkania te mają charakter konferencji naukowych, niekiedy trwających dłużej niż jeden dzień, bądź też posiedzeń związanych z przedstawianiem referatów. Niekiedy pełnią one funkcje koordynujące, jak np. w wypadku przygotowań do udziału w kongresach międzynarodowych i krajowych lub zakreślania dłuższych projektów badawczych, w tym grantowych.

III. Konferencje (debaty, dyskusje, inne formy spotkań naukowych)

III.1 Konferencje naukowe zorganizowane/ współorganizowane przez Komitet lub organizowane pod patronatem Komitetu:

Liczba ogółem 4

w tym:

III.2 Omówienie wyników konferencji z punktu widzenia jej znaczenia dla reprezentowanej przez Komitet dyscypliny naukowej.

Zorganizowane konferencje, zwłaszcza międzynarodowe, przynoszą przede wszystkim istotne nowe wyniki badawcze w każdym ze szczegółowych obszarów nauki historycznej. Z całą pewnością zorganizowane lub współorganizowane przez zespoły badawcze międzynarodowe konferencje naukowe wyraźnie wpływają na pogłębienie międzynarodowej współpracy i integrację środowisk, czego najlepszym przykładem są konferencje mające już swoją długoletnią tradycję jak organizowane przez Komisję Lituanistyczną, Zespół Historii Miast czy Zespół Historii Kobiet.

Konferencja zorganizowana przez Zespół Nauk Pomocniczych Historii i Edytorstwa zorganizowana została w nawiązaniu do sesji, jaka miała miejsce w 1993 r. – jej założeniem była próba odpowiedzi nad statusem nauk pomocniczych historii po ćwierćwieczu od tego wydarzenia naukowego.

Celem konferencji zorganizowanej przez Zespół Historii Miast było podsumowanie dotychczasowych badań określoną w temacie problematyką. We wszystkich przypadkach udało się poszerzyć dotychczasowy katalog pytań badawczych, w szczególności o zagadnienia teoretyczne.

Doroczna, XXVII konferencja Komisji Lituanistycznej poświęcone była wieloaspektowemu omówieniu podstawowego zbioru źródeł do historii Wielkiego Księstwa Litewskiego. Zdaniem przewodniczącego Komisji „zachowano równowagę między ujęciami syntetycznymi a analitycznymi, oparto je na solidnej bazie źródłowej i literaturze. W tym roku dominowali badacze pokolenia starszego i średniego. Dyskusja była bardzo ożywiona i krytyczna, wskazująca również nowe rozwiązania i problemy do zbadania – co od ponad ćwierćwiecza jest dobrą tradycją Komisji”.  

Założeniem konferencji zorganizowanej przez Zespół Historii Czech i Stosunków Polsko-Czeskich było ukazanie roli Kościoła w społeczeństwie, a nie jego relacje ze społeczeństwem.

Konferencja zorganizowana przez Zespół Historii Kobiet dotyczyła zróżnicowanych motywacji obu płci podejmujących decyzja o zawarciu małżeństwa z uwzględnieniem ich społecznie zróżnicowanego pochodzenia oraz różnic etnicznych i konfesyjnych. Zróżnicowaną problematykę czerpano z pamiętników, diarystyki i epistolografii, z literatury pięknej i publicystyki oraz wielokonfesyjnych poradników małżeńskich i kodeksów savoir vivre’u.

IV. Inne formy działalności upowszechniającej i promującej naukę (opis)

(audycje i programy w radiu i telewizji, udział w festiwalach nauki, piknikach naukowych, wystąpienia w mediach elektronicznych, artykuły w prasie popularyzujące naukę itp. – dotyczy działań, w których bezpośrednio zaangażowany był Komitet lub jego struktury wewnętrzne).

Wszyscy członkowie Komitetu w swojej codziennej pracy są mocno zaangażowani w upowszechnianiu i promowaniu nauki historycznej. W najszerszym stopniu widoczne to jest w całym szeregu spotkań mających na celu promowanie kolejnej XLIV Olimpiady Historycznej wśród młodzieży szkół średnich. Członkowie Komitetu uczestniczą zarówno w pracach poszczególnych komitetów okręgowych Olimpiady Historycznej, jak i Komitetu Głównego.

Członkowie Komitetu i Zespołów Badawczych udzielają się w upowszechnieniu i promowaniu nauki uczestnicząc w audycjach radiowych i telewizyjnych

V. Działania Komitetu na rzecz reprezentowanych dyscyplin naukowych/ problemu (opis)

V.1. Ocena stanu i potrzeb tych dyscyplin/problemu oraz instytucji naukowych (z ich własnej inicjatywy lub na wniosek jednego z organów Akademii); formułowanie zadań ważnych dla rozwoju nauki i gospodarki narodowej lub regionu; inspirowanie innych działań naukowych o charakterze interdyscyplinarnym, współpraca z organami i instytutami naukowymi Akademii na rzecz wspierania rozwoju osób rozpoczynających karierę naukową; m.in. formułowanie priorytetów badawczych, ocena wydawnictw naukowych, opracowywanie i przedstawianie programów badawczych oraz standardów i kierunków kształcenia w zakresie reprezentowanych dyscyplin/ problemu objętych zakresem działania Komitetu, inne wynikające ze specyfiki działania Komitetu (dotyczy działań, w których podmiotem był Komitet lub jego struktury wewnętrzne, a nie poszczególne osoby).

Z inicjatywy Prezydium KNH doszło w poprzednich latach do zainicjowania oddolnej szerokiej i merytorycznej dyskusji nad poziomem polskich czasopism naukowych z dziedziny nauk humanistycznych i społecznych połączonych z wypracowaniem kryteriów ich oceny formalnej i merytorycznej. Na bazie wspomnianej inicjatywy doszło do oficjalnego powołania Zespołu ds. kategoryzacji czasopism z dziedziny nauk humanistycznych i społecznych Wydziału I PAN na kadencję 2011-2014 z udziałem dwóch przedstawicieli Komitetu, przy czym jego pracami kierował prof. dr hab. Krzysztof Mikulski, przewodniczący Komitetu Nauk Historycznych. Działalność ta była kontynuowana w roku 2018, przybierając postać różnych inicjatyw Prof. dr hab. Krzysztof Mikulski i prof. dr hab. Cezary Kuklo w nowej kadencji władz PAN (2015-2018) reprezentują Komitet w nowo powołanym Zespole ds. publikacji humanistycznych i społecznych. Przedmiotem szczególnej troski Komitetu były prace nad przygotowywaniem ustawy „Prawo o nauce i szkolnictwie wyższym”, zwanej „Ustawą 2.0” lub „Konstytucją dla Nauki”. Należy przy tym zaznaczyć, że Komitet nie był – w przeciwieństwie do Polskiego Towarzystwa Historycznego – adresatem oficjalnej prośby o konsultacje w tym względzie, mimo że należało się tego spodziewać zgodnie z odpowiednimi zapisami ustawy o Polskiej Akademii Nauk.

V.2 Działalność ekspercka, opinie, oceny i konsultacje w roku sprawozdawczym.

W roku sprawozdawczym dwóch wiceprezesów Komitetu, profesorowie Cezary Kuklo i Krzysztof Mikulski, było członkami Zespołu ds. publikacji humanistycznych i społecznych. Pracami całego zespołu kierował prof. dr hab. Krzysztof Mikulski.

Członkowie Komitetu i Zespołów Badawczych systematycznie recenzują granty Narodowego Centrum Nauki, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego,

V.2.1. Ekspertyzy[1]: zagadnienie/temat, wykonawca/współwykonawca, zleceniodawca lub jednostka wnioskująca, termin wykonania (rok rozpoczęcia i rok zakończenia) odbiorca, sposób wykorzystania, sposób upowszechniania, inne instytucje lub osoby, którym ekspertyza była przedstawiana (wykaz, opis).

V.2.2. Opinie, oceny i konsultacje (wykaz).

V. 3. Inne działania wynikające ze specyfiki działania Komitetu (opis).

VI. Działalność wydawnicza

VI.1

VI.2. Omówienie działalności wydawniczej Komitetu w roku sprawozdawczym.

Działalność wydawnicza Komitetu koncentruje się przede wszystkim na zapewnieniu współfinansowania czasopisma ,,Wiadomości Numizmatyczne”. W 2018 r. wydany został jeden numer czasopisma, finansowany z zakresu DUN.

VII. Aktywność międzynarodowa Komitetu (opis)

Aktywność międzynarodowa Komitetu kształtuje się na trzech poziomach.

Pierwszym z nich jest systematyczne przygotowywanie 23. Międzynarodowego Kongresu Nauk Historycznych, który odbędzie się w 2020 r. w Poznaniu, a którego Komitet jest współorganizatorem, wraz z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza. Przewodniczący Komitetu jest z urzędu współprzewodniczącym Komitetu Organizacyjnego Kongresu (obok rektora UAM). Przygotowywania te mają tajże swój wymiar międzynarodowy poprzez regularne kontakty i współpracę z Międzynarodowym Komitetem Nauk Historycznych.

Drugi poziom to współpraca naukowa prowadzona w ramach działalności poszczególnych zespołów narodowych; niektóre z nich mają to wręcz wpisane w swoje zadania (zespoły: Historii Czech i Stosunków Polsko-Czeskich, Studiów Słowiańskich i Wschodnioeuropejskich, Komisja Lituanistyczna). Konkretne przejawy tej współpracy ukazane są w innym miejscu sprawozdania.

Współpraca Komitetu z organizacjami międzynarodowymi w zakresie reprezentowanej dyscypliny/ problemu naukowego wyraża się ponadto m.in. pełnieniem przez Komitet funkcji komitetu narodowego ds. współpracy z organizacjami naukowymi, współpraca z innymi międzynarodowymi organizacjami naukowymi, udział członków Komitetu we władzach, pracach komisji, komitetów itp. międzynarodowych organizacji naukowych.

Ponadto Komitet pełni funkcję Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodową Komisją Historii Wojskowej; Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodową Komisją Numizmatyczną; Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodową Komisją Studiów Słowiańskich; Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodowym Komitetem Nauk Historycznych. Zadania komitetów narodowych wykonuje prezydium komitetu.

VIII. Współpraca Komitetu z organami rządowymi, samorządowymi, innymi w zakresie reprezentowanej dyscypliny/ problemu naukowego (opis)

            Komitet poprzez zespoły zadaniowe szeroko współpracuje przede wszystkim z jednostkami samorządu terytorialnego i towarzystwami naukowymi głównie przy organizacji konferencji krajowych i międzynarodowych. W najszerszym stopniu dotyczy to ścisłej współpracy z Polskim Towarzystwem Historycznym. Członkowie Komitetu zapraszani są m.in. do komitetów honorowych i organizacyjnych szeregu przedsięwzięć mających uświetnić kolejne rocznice wielu wydarzeń historycznych w naszym kraju. Nie brak też członków Komitetu i Zespołów Badawczych w radach naukowych polskich bibliotek (Biblioteki Narodowej, Biblioteki Kórnickiej, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie, Kasy im. J. Mianowskiego – Fundacji Popierania Nauki), czy całego szeregu naukowych towarzystw regionalnych (np. Towarzystwa im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie).  

                                                                                  Poznań, dnia 18.01.2019 r.

Prof. dr hab. Tomasz Schramm

     (Przewodniczący Komitetu)

Sporządził:

Prof. dr hab. Tomasz Schramm,

[1] Jako ekspertyzy należy traktować wyłącznie opracowania analityczne przedstawiające stan problematyki stanowiącej przedmiot ekspertyzy, proponowane kierunki działań dla rozwiązania problemu, wraz z propozycjami zastosowań oraz wskazaniem adresatów i odbiorców, którzy te wnioski mogą wprowadzić i określeniem konkretnych efektów, jakie te rozwiązania mogą przynieść.