Protokół posiedzenia Komitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie w dniu 22 września 2016 roku

Warszawa, dnia 22 września 2016 r.

W posiedzeniu udział wzięło 28 członków Komitetu (lista obecności w załączeniu).

Zebranie otworzył prof. Tomasz Schramm, przewodniczący KNH PAN, który serdecznie powitał obecnych.

Minutą ciszy uczczono pamięć zmarłego 3 maja 2016 roku prof. Janusza Tazbira, wybitnego badacza kultury staropolskiej, reformacji i kontrreformacji, członka rzeczywistego PAN i członka Komitetu Nauk Historycznych.

Przewodniczący prof. Schramm zaproponował następujący porządek obrad:

1. Wręczenie nominacji;
2. Wykład prof. Małgorzaty Dąbrowskiej pt. „Dać sobie spokój od Bizancjum”;
3. Zaopiniowanie kandydatur na członków krajowych PAN (ref. prof. T. Schramm);
4. Sprawozdanie ze spotkania władz PAN z przewodniczącymi Komitetów w dniu 18 maja 2016 r. oraz zebrania roboczego Wydziału I – Nauk Humanistycznych i Społecznych w dniu 15 czerwca 2016 r. (ref. prof. T. Schramm):

- system oceny działania Komitetów;

- struktura i działalność KNH w nowej kadencji;

5) Udział środowiska w kształtowaniu polityki naukowej, sprawa ewaluacji środowisk i publikacji naukowych (ref. prof. K. Mikulski);

6) Międzynarodowy Kongres Nauk Historycznych (ref. prof. K. Makowski);

7) Sprawa specjalności naukowych (ref. prof. M. Wołos).

Ad. 1) Przewodniczący Komitetu prof. Schramm wręczył nominacje wiceprzewodniczącym (prof. K. Mikulski i prof. C. Kuklo), sekretarzowi (prof. M. Wołos) oraz tym członkom, którzy do tej pory nie odebrali odnośnych dokumentów.

Ad. 2) Prof. Małgorzata Dąbrowska z Uniwersytetu Łódzkiego przedstawiła zebranym w sposób syntetyczny wykład pt. „Dać sobie spokój od Bizancjum”, w którym zaprezentowała stan badań i podejście współczesnych do problematyki bizantynologicznej, a także jej miejsce w historiografii. Z inicjatywy Przewodniczącego Komitetu przy pełnej aprobacie członków zdecydowano się na przyjęcie zasady wygłaszania referatów na początku zebrań, nie zaś na końcu jak to miało miejsce poprzednio.

Ad. 3) Przewodniczący KNH prof. Schramm przedstawił zebranym zasady wyboru członków krajowych PAN, ramy formalne oraz termin przekazania opinii Komitetu władzom Akademii na temat kandydatów, który upływa 10 października 2016 r. Celem głosowania jest utworzenie rankingu określającego stopień poparcia dla kandydatur. Jest on niczym więcej jak miernikiem poparcia dla osób proponowanych na członków krajowych PAN.

Dla przeprowadzenia tego i kolejnych głosowań powołano komisję skrutacyjną w składzie: prof. Małgorzata Dąbrowska, prof. Jarosław Kłaczkow i prof. Tadeusz Srogosz.

Informacje zawierające sylwetki naukowe poszczególnych kandydatów zostały wcześniej drogą elektroniczną rozesłane członkom Komitetu. Przewodniczący prof. Schramm zwrócił uwagę, że zdecydowana większość kandydatów, bo aż czterech z pięciu, reprezentuje mediewistykę, co może zostać uznane za faworyzowanie badaczy wieków średnich. Zwrócono również uwagę na karty do głosowania, które nie sprzyjają tworzeniu owego rankingu poparcia, a nawet mogą go wykluczyć.

W wyniku tajnego głosowania uzyskano następujące wyniki:

1. prof. Jacek Banaszkiewicz: głosów tak – 17, głosów nie – 4, głosów wstrzymujących się – 6;
2. prof. Wojciech Iwańczak: głosów tak – 14, głosów nie – 7, głosów wstrzymujących się – 6;
3. prof. Halina Manikowska: głosów tak – 14, głosów nie – 9, głosów wstrzymujących się – 5;
4. prof. Włodzimierz Mędrzecki: głosów tak – 18, głosów nie – 4, głosów wstrzymujących się – 6;
5. prof. Roman Michałowski: głosów tak – 13, głosów nie – 4, głosów wstrzymujących się – 10.

Wbrew formułowanym obawom w wyniku głosowania udało się ustalić ranking określający poparcie członków KNH dla poszczególnych kandydatów wedle następującej kolejności: prof. W. Mędrzecki, prof. J. Banaszkiewicz, prof. W. Iwańczak, prof. H. Manikowska i prof. R. Michałowski.

Ad. 4) Przewodniczący prof. Schramm przedstawił stanowisko władz Akademii w sprawie Komitetów oraz sposobów ich działania, które zostało zaprezentowane w trakcie zebrania z przewodniczącymi w dniu 18 maja 2016 r. Wiele kwestii uszczegółowiono podczas roboczego zebrania Wydziału I – Nauk Humanistycznych i Społecznych, które odbyło się 15 czerwca 2016 roku pod przewodnictwem prof. Grażyny Borkowskiej.

Wedle nowych ustaleń Komitety oceniane będą w połowie kadencji. Na ocenę składać się będą punkty uzyskane za działalność merytoryczną (maksymalnie 60), ekspertyzy własne, opiniowanie i punktowanie czasopism naukowych (maksymalnie 30), wreszcie strukturę Komitetów (maksymalnie 10). Łącznie uzyskać można zatem maksymalnie 100 punktów. Podczas spotkań z władzami Akademii zgłoszone zostały nowe propozycje działań, w tym przeprowadzanie i gromadzenie wywiadów z nestorami polskiej nauki oraz organizowanie wykładów dla wybijających się młodych uczonych, którzy uzyskali niedawno stopień doktora habilitowanego. Przewodniczący prof. Schramm przedstawił także implikacje praktyczne dla KNH wynikające z powziętych przez władze Akademii decyzji. Dotyczą one zasad w pierwszym rzędzie działalności zespołów zadaniowych. Mogą one zostać uznane za nazbyt liczne, a ponadto na ich czele powinni stanąć członkowie Komitetu. W związku z tym przedłożył propozycję, aby na czele poszczególnych zespołów badawczych stanęły następujące osoby:

- Zespołu Historii Miast – prof. K. Mikulski;

- Komisji Lituanistycznej – prof. A. Rachuba;

- Zespół Nauk Pomocniczych Historii – prof. W. Drelicharz;

- Zespół Historii Wojskowości – prof. N. Kasparek;

- Zespół Studiów Numizmatycznych – prof. M. Goliński;

- Zespół Historii Czech i Stosunków Polsko-Czeskich – prof. Wojciech Iwańczak;

- Zespół Historii Książki i Bibliotek – prof. Maria Juda;

- Zespół Historii Kobiet – prof. Teresa Kulak;

- Zespół Studiów Słowiańskich i Wschodnioeuropejskich – prof. K. Makowski;

- Zespół Dydaktyki Historii – mgr Zofia Kozłowska.

Propozycja ta pociąga za sobą dokooptowania do składu KNH czterech specjalistów w osobach prof. W. Iwańczaka, prof. M. Judy, prof. T. Kulak i mgr Z. Kozłowskiej w drodze głosowania w trybie tajnym.

Przewodniczący otworzył dyskusję na temat zmian w składzie zespołów badawczych. Jako pierwszy głos zabrał prof. Wojciech Drelicharz, który stwierdził, że zmiana przewodniczących nie jest dobrą propozycją, ponieważ może powodować sytuacje konfliktowe. Zgłosił także sugestię, aby do poszczególnych zespołów badawczych delegować nie tyle przewodniczącego, ile łącznika spośród członków KNH. Prof. Krzysztof Mikulski uznał tę propozycję za jak najbardziej słuszną, aczkolwiek wyraził obawy czy zaproponowana formuła zostanie zaaprobowana przez władze Akademii. Prof. Andrzej Friszke zaproponował powołanie zespołów specjalizujących się w historii najnowszej. Wyraził przy tym zdanie, że większość wymienionych zespołów ma profil związany z badaniami nad dziejami wieków średnich i czasów nowożytnych. Prof. Tadeusz Srogosz zasugerował, że zwolnią się miejsca po wyborze członków KNH kandydujących na członków rzeczywistych PAN. Odnosząc się do propozycji prof. Friszke, prof. Mikulski przypomniał, że w poprzedniej kadencji funkcjonowały zespoły specjalizujące się w historii najnowszej, ale faktycznie nie podjęły one działalności. Tymczasem to właśnie zespoły są podstawą działalności Komitetu. Prof. Makowski zwrócił uwagę, iż zespoły badawcze (ongiś komisje) były powoływane do życia z inicjatywy oddolnej, a taki stan rzeczy korzystnie przekładał się na ich aktywność. W podsumowaniu dyskusji prof. Schramm zobowiązał się przedstawić władzom Akademii propozycję powołania przedstawicieli Komitetu do poszczególnych zespołów, co mogłoby zapobiec ewentualnym sytuacjom konfliktowym i zapewnić dalsze sprawne działalnie tych gremiów pod kierownictwem osób sprawdzonych, które dotychczas stały na ich czele.

W sprawie dokooptowania do składu KNH specjalistów, którzy mogliby stanąć na czele zespołów badawczych prof. Schramm przedstawił kandydatury, a następnie zarządził tajne głosowanie. W jego wyniku kandydaci otrzymali następującą ilość głosów:

1. prof. Wojciech Iwańczak: głosów tak – 26, głosów nie – 1, głosów wstrzymujących się – 1;
2. prof. Maria Juda: głosów tak – 25, głosów nie – 2, głosów wstrzymujących się – 1;
3. prof. Teresa Kulak: głosów tak – 26, głosów nie – 1, głosów wstrzymujących się – 1;
4. mgr Zofia Kozłowska: głosów tak – 25, głosów nie – 1, głosów wstrzymujących się – 1.

Tym samym wymienione osoby zostały powołane w charakterze specjalistów do KNH.

W głosowaniu jawnym, przy braku głosów przeciwnych i wstrzymujących się, powołano do życia Zespół Studiów Słowiańskich i Wschodnioeuropejskich. Na jego czele stanął prof. Krzysztof Makowski.

Ad. 5) Prof. Krzysztof Mikulski przedstawił zebranym sprawę tzw. Nadzwyczajnego Zjazdu Badaczy Dziejów Najnowszych, którego zwołanie planowane jest na 5 listopada 2016 r. w Uniwersytecie Warszawskim i zaproponował zajęcie przez członków KNH określonego stanowiska wobec tej inicjatywy. Podkreślił przy tym, że mogłoby ono być tożsame ze stanowiskiem władz Polskiego Towarzystwa Historycznego (PTH). Odczytał zebranym projekt odpowiedniej uchwały. Znalazł się w nim postulat przełożenia spotkania badaczy dziejów najnowszych, dla którego słowo „zjazd” kojarzone z odbywającymi się regularnie co pięć lat powszechnymi zjazdami historyków polskich nie jest bynajmniej terminem najlepszym. Spotkanie takie nie powinno być inicjatywą grupy osób, ale grona szerszego, i mogłoby być zwołane najlepiej pod kuratelą PTH oraz KNH PAN, co pozwoliłoby być może na przeprowadzenie szerszej dyskusji bez groźby pogłębienia już istniejących podziałów wśród historyków. Prof. Mikulski zwrócił ponadto uwagę, że proponowany termin tzw. Nadzwyczajnego Zjazdu Badaczy Dziejów Najnowszych pokrywa się z dużą konferencją organizowaną w Toruniu z okazji stulecia aktu 5 listopada 1916 r., na który wybiera się pokaźna grupa historyków XX stulecia. Z tych powodów zaproponował przesunięcie spotkania na termin wiosenny 2017 r.

Prof. Mikulski odniósł się również do sprawy zmiany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego terminów składania wniosków o dofinansowanie upowszechniania nauki (DUN). I w tym przypadku odczytał przygotowany wcześniej projekt pisma adresowanego do wicepremiera oraz ministra nauki i szkolnictwa wyższego Jarosława Gowina.

O ile ta druga sprawa została poparta przez członków Komitetu w głosowaniu jawnym (przy jednym głosie wstrzymującym) i nie wywołała dyskusji (projekt pisma zob. załącznik), to kwestia tzw. Nadzwyczajnego Zjazdu Badaczy Dziejów Najnowszych spowodowała ożywioną wymianę poglądów.

Jako pierwszy w dyskusji głos zabrał prof. Andrzej Friszke, który nie ukrywał, że jest związany z ideą tzw. Nadzwyczajnego Zjazdu Badaczy Dziejów Najnowszych. Zwrócił on uwagę na dużą ilość zmian dotyczących środowiska historycznego, a wprowadzonych w ostatnim czasie z pogwałceniem prawa i bez właściwych konsultacji. Podkreślił, że „historia w przestrzeni społecznej jest zagrożona”. Wyraził też opinię negatywną na temat ewentualnego przełożenia daty spotkania, które może doprowadzić do zaniechania odpowiednich działań. Prof. Ewa Domańska zwróciła uwagę na wąski zakres konsultacji w sprawie zwołania Nadzwyczajnego Zjazdu Badaczy Dziejów Najnowszych. Prof. Wojciech Kriegseisen dopytywał czy organizatorzy tego spotkania zwrócili się wcześniej do KNH. Prof. Dariusz Stola podkreślił, że w pierwszym rzędzie problem dotyczy historyków specjalizujących się w wieku XX i wyraził aprobatę dla inicjatywy podjętej przez PTH, którą zaprezentował prof. Mikulski. Uznał tę instytucję za najodpowiedniejszą płaszczyznę do przeprowadzenia rzeczowej debaty. Prof. Wojciech Drelicharz przypomniał, że nie doszło do zwołania takiego zjazdu czy kongresu na przykład w sprawie działań podjętych przez Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wobec Uniwersytetu Jagiellońskiego po opublikowaniu biografii Lecha Wałęsy przez Pawła Zyzaka. Dodał, że nikt nie ma monopolu wypowiadania się w imieniu całego środowiska historyków. Prof. Kriegseisen powiedział, że podziały wśród historyków już istnieją i przychyli się do pomysłu zwołania spotkania w ramach całego środowiska. Prof. Mikulski podkreślił, że ani PTH, ani KNH nie chcą nikomu kneblować ust. Celem apelu przygotowanego w sprawie tzw. Nadzwyczajnego Zjazdu Badaczy Dziejów Najnowszych jest przekonanie jego pomysłodawców do idei nadania takiemu spotkaniu większej wagi oraz umożliwienie rzeczowej wymiany myśli na temat warsztatu badawczego oraz roli dziejów najnowszych w debacie społecznej. W jego przekonaniu KNH i PTH mają za zadanie chronić jedność środowiska historyków, a także kulturę dyskusji. Właśnie z tych powodów obie instytucje chcą się podjąć organizacji spotkania badaczy dziejów najnowszych i zwracają się z prośbą do organizatorów tzw. Nadzwyczajnego Zjazdu Badaczy Dziejów Najnowszych o udział we wspólnej debacie. Prof. Domańska zaproponowała skrócenie apelu poprzez usunięcie pierwszego i ostatniego akapitu. Stanowisko to poparł prof. Stola. Po dalszej wymianie zdań prof. Mikulski wprowadził do pisma postulowane zmiany. Po zredagowaniu zostało ono odczytane zebranych (zob. załącznik).

Ad. 6) Prof. Krzysztof Makowski przedstawił zebranym stan przygotowań do Międzynarodowego Kongresu Nauk Historycznych, który odbędzie się w Poznaniu w 2020 r. Podkreślił, że przyjęto już ramowy program tej wielkiej i ważnej imprezy naukowej, w którym znalazło się m.in. 20 sesji, 20 okrągłych stołów oraz sesja dla doktorantów. Nowością ma być research forum, które jest w trakcie przygotowań i zbierania projektów. Prof. Makowski zachęcał zebranych do zgłaszania tematów, szczególnie dotyczących dziejów Europy Środkowo-Wschodniej.

Ad. 7) Ze względu na przedłużające się obrady omówienie sprawy specjalności naukowych odłożono do kolejnego zebrania.

Obrady zamknął przewodniczący prof. Tomasz Schramm, dziękując zebranym za przybycie.

 

Protokół sporządził
prof. dr hab. Mariusz Wołos
sekretarz naukowy KNH PAN