Protokół posiedzenia Komitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie w dniu 16 marca 2016 roku

Warszawa, dnia 16 marca 2016 r.

W posiedzeniu udział wzięło 22 członków Komitetu (lista obecności w załączeniu).

Zebranie otworzył prof. Tomasz Schramm, przewodniczący KNH PAN, który serdecznie powitał obecnych, a następnie przedstawił porządek obrad. Został on zaakceptowany bez poprawek:

1. Powołanie zespołów KNH;
2. Powołanie ekspertów;
3. Informacja o aktualnym stanie prac nad ustawodawstwem tyczącym nauki i szkolnictwa wyższego;
4. Sprawa specjalności w zakresie dyscypliny naukowej;
5. „«Historyk z IPN-u» - historyk w IPN-ie” – wykład prof. dr hab. Jerzego Eislera.

W imieniu Przewodniczącego Wydziału I PAN prof. Schramm wręczył nominacje członkom Komitetu, którzy byli nieobecni na pierwszym posiedzeniu.

Przystąpiono do realizacji porządku obrad.

1. Kwestię powołania na czas obecnej kadencji zespołów problemowych i komisji KNH PAN zreferował wiceprzewodniczący prof. Krzysztof Mikulski, który krótko scharakteryzował efekty ich dotychczasowych prac oraz osoby kierujące tymi zespołami. W dalszej części swojej wypowiedzi prof. Mikulski zaproponował powołanie do życia następujących zespołów problemowych:

- Studiów Numizmatycznych (pod przewodnictwem prof. Borysa Paszkiewicza);

- Historii Czech i Stosunków Polsko-Czeskich (pod przewodnictwem prof. Wojciecha Iwańczaka);

- Historii Miast (pod przewodnictwem prof. Zdzisława Nogi);

- Historii Książki i Bibliotek (pod przewodnictwem prof. Marii Judy);

- Komisji Lituanistycznej (pod przewodnictwem prof. Andrzeja Zakrzewskiego);

- Historii Kobiet (pod przewodnictwem prof. Teresy Kulak);

- Nauk Pomocniczych Historii (pod przewodnictwem prof. Zenona Piecha);

- Historii Wojskowości (pod przewodnictwem prof. Tomasza Ciesielskiego).

Zebrani głosowali en bloc nad powołaniem wymienionych wyżej zespołów badawczych. W głosowaniu jawnym wszyscy zebrani wyrazili stanowisko pozytywne. Prof. Mikulski poinformował, że nie zostaje zamknięta droga do ewentualnego powstania innych jeszcze zespołów problemowych. Uchwały KNH PAN w sprawie utworzenia każdego z zespołów spisane będą oddzielnie. W dyskusji głos zabrał prof. Cezary Kuklo, wiceprzewodniczący KNH, który zauważył, że liczba zespołów problemowych nie jest ograniczona i Komitet ma prawo ją poszerzać. Z kolei prof. Wojciech Drelicharz zapytał dlaczego nie stosuje się dawnej nazwy „komisja” zamiast zespół badawczy. Prof. Mikulski wyjaśnił, że jest to zgodne z przepisami obowiązującymi obecnie w Polskiej Akademii Nauk, a wyjątek stanowi jedynie Komisja Lituanistyczna, która zachowała dawną nazwę po uzyskaniu specjalnej zgody władz Akademii uwzględniających postulat jej utrzymania ze względu na relacje ze stroną litewską.

W dalszej części swojego wystąpienia prof. Mikulski zaproponował powołanie komisji wewnętrznych KNH PAN. Składają się one z członków Komitetu. Komisja Wyborcza (pełniąca w trakcie niniejszego spotkania rolę komisji skrutacyjnej) została utworzona już podczas pierwszego spotkania w styczniu 2016 roku. W głosowaniu jawnym powołano następujące komisje:

- Do Spraw Kontaktów i Współpracy z Zagranicą w składzie prof. prof. Krzysztof Makowski, Włodzimierz Mędrzecki i Roman Michałowski (21 zebranych za, 1 głos wstrzymujący);

- Do Spraw Nagród w składzie prof. prof. Krzysztof Mikulski, Włodzimierz Mędrzecki, Sobiesław Szybkowski (22 głosów za);

- Do Spraw Parametryzacji Czasopism Naukowych, w skład której wchodzą członkowie Prezydium Komitetu i jako przedstawiciel środowiska wrocławskiego prof. Mateusz Goliński (22 głosów za).

1. Powołanie ekspertów KNH PAN zreferował prof. Schramm. Przewodniczący Komitetu przypomniał zebranym, że kwestia ta była poruszana już podczas pierwszego spotkania. Wówczas też pojawiło się 6 kandydatur osób, które wyraziły pisemną zgodę na wybór. Łącznie Komitet może powołać 10 ekspertów, czyli tylu ile stanowi jedna trzecia jego składu. Prof. Schramm zaproponował głosowanie w trybie tajnym na poszczególnych kandydatów. Wyniki głosowania były następujące:

- prof. Małgorzata Dąbrowska z Uniwersytetu Łódzkiego – za 21 członków, przeciw 1 członek;

- prof. Ewa Domańska z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – za 19 członków, przeciw 3 członków;

- prof. Michał Kopczyński z Uniwersytetu Warszawskiego – za 20 członków, przeciw 1, wstrzymał się 1;

- dr Robert Kostro z Muzeum Historii Polski – za 21 członków, wstrzymał się 1;

- prof. Władysław Stępniak z Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych – za 21 członków, przeciw 1;

- prof. Dariusz Stola z Muzeum Historii Żydów – za 19 członków, przeciw 3.

W trakcie dalszych obrad zgłoszono jeszcze kandydatury 4 osób: prof. Marii Koczerskiej z Uniwersytetu Warszawskiego (zgłosił prof. Andrzej Rachuba), prof. Haliny Manikowskiej z Instytutu Historii PAN w Warszawie (podczas pierwszego spotkania zgłosił prof. Henryk Samsonowicz, a teraz powtórzył prof. Roman Michałowski), prof. Roberta Traby z Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie (zgłosił prof. Włodzimierz Mędrzecki) i prof. Bogusława Dybasia z Polskiej Akademii Nauk – Stacji w Wiedniu (zgłosił prof. Mariusz Wołos). Ze względu na brak pisemnych aprobat ze strony zgłoszonych kandydatów głosowanie przesunięto do następnego posiedzenia KNH. Na pytanie postawione przez prof. Jerzego Strzelczyka czy istnieje jeszcze możliwość zgłaszania innych kandydatur, prof. Schramm udzielił pozytywnej odpowiedzi.

1. Aktualny stan prac nad nowelizacją ustawy o nauce i szkolnictwie wyższym zreferował prof. Mikulski, odnosząc się do spotkania z sekretarzem stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa wyższego prof. Aleksandrem Bobko, do którego doszło 15 marca br. W trakcie tego spotkania omówiono problem finansowania monografii naukowych oraz naukowych czasopism historycznych, a także kwestie parametryzacji periodyków. Referent stwierdził, że poprawiła się punktacja czasopism z listy B MNiSW, w przeciwieństwie do czasopism z listy C (ERIH), których parametryzacja uzależniona była od innych czynników. Prof. Mikulski stwierdził, że podjęto działania zmierzające do uzgodnienia wspólnego stanowiska KNH i innych komitetów PAN w sprawie oceny monografii naukowych, czyli zwiększenia przyznawanych za nie punktów. Postulaty w tym zakresie zostaną przekazane do Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Ze strony władz resortu padły też wstępne deklaracje dofinansowania kluczowych przedsięwzięć organizowanych przez środowisko polskich historyków takich jak XIII Międzynarodowy Kongres Nauk Historycznych w Poznaniu w 2020 roku, III Kongres Zagranicznych Badaczy Dziejów Polski w Krakowie w 2017 roku czy XX Powszechny Zjazd Historyków Polskich w Lublinie w 2019 roku. Prof. Mikulski zaznaczył, że Ministerstwo zachowuje raczej powściągliwą postawę w kwestii deklarowania konkretnych sum na wymienione wyżej wydarzenia naukowe nade wszystko ze względu na brak dalekosiężnych planów budżetowych.

W trakcie dyskusji prof. Schramm podkreślił gotowość środowiska historycznego w Polsce do konsultacji we wszystkich ważnych kwestiach związanych z przyszłością nauki. Prof. Strzelczyk zwrócił z kolei uwagę na niepokojące zmiany związane z Narodowym Programem Rozwoju Humanistyki. Zaznaczył przy tym, że pomysł finansowania tłumaczeń prac naukowych z języków obcych na język polski nie jest chyba rozwiązaniem najlepszym. Odnosząc się do ostatniej z poruszonych kwestii, prof. Mikulski powiedział, iż mogłoby to mieć sens w przypadku przekładów z języków mniej znanych np. litewskiego, łotewskiego czy estońskiego.

1. Sprawę specjalności wpisywanych na dyplomy habilitacyjne zreferował prof. Mariusz Wołos, sekretarz naukowy KNH. Podziękował on osobom, które wcześniej przysłały ich wykazy sporządzone na podstawie informacji uzyskanych z własnych ośrodków naukowych. Posłużyły one następnie do przygotowania propozycji uporządkowania tej kwestii w postaci listy specjalności. Prof. Wołos odczytał nazwy specjalności z owej listy, którą podzielił na dwie grupy – wedle epok historycznych i wedle, jak to określił, subdyscyplin. W komentarzu dodał, że KNH PAN może tylko zalecać stosowanie proponowanych rozwiązań. Przygotowując listę, celowo zrezygnowano z podziału na historię Polski i historię powszechną. W przypadku wielu osób ubiegających się o stopień doktora habilitowanego linia podziału pomiędzy dziejami ojczystymi a dziejami powszechnymi jest trudna do nakreślenia, historia Polski jest częścią historii powszechnej, a nadto rezygnacja z tego podziału będzie elementem upraszczającym wpisywanie specjalności i ograniczającym ich ilość. Zalecenia te winny być uzupełnione co najmniej kilkoma sugestiami: a) aby wpisywać na dyplom specjalność, co nie zawsze jest czynione, b) aby nie rozbudowywać nadmiernie ilości wpisywanych specjalności, c) aby zaproponowane w wykazie specjalności interpretować szeroko, co mogłoby ograniczyć ich rozdrobnienie. Prof. Wołos powiedział, że w najbliższym czasie dobrze byłoby zakończyć prace nad przygotowaniem listy, aby przekazać ją wszystkim zainteresowanym jednostkom naukowym.

W dyskusji głos zabrał prof. Schramm, który podkreślił, że KNH PAN podejmując prace nad uporządkowaniem poruszonej kwestii może jedynie zalecać stosowanie proponowanych specjalności, ponieważ nie posiada kompetencji ich wprowadzenia ex officio. Prof. Włodzimierz Mędrzecki zaproponował, ażeby ostateczną propozycję listy przygotować do 10 kwietnia i do tego czasu sprawę konsultować korespondencyjnie. Byłoby bowiem optymalnie, aby lista została przedstawiona podczas zebrania dziekanów i dyrektorów instytutów historii, które odbędzie się w Katowicach w dniach 14-15 kwietnia 2016 roku. Prof. Strzelczyk podjął kwestię sensowności opracowywania takiej listy, zwracając uwagę, że wpisanie specjalności na dyplom habilitacyjny jest rodzajem stygmatyzacji. W odpowiedzi prof. Wołos stwierdził, iż prawdziwą stygmatyzacją jest wpisywanie bardzo wąsko określonych specjalności takich jak „historia bezpieczeństwa morskiego państwa”, „historia systemów bezpieczeństwa” czy „nauki pomocnicze historii wojskowej”.

W rezultacie dyskusji ustalono, że proponowana lista (zob. załącznik do protokołu) zostanie w najbliższym czasie przesłana drogą elektroniczną do konsultacji członkom KNH PAN w celu przygotowania jej ostatecznej wersji na wspomniane wyżej posiedzenie dziekanów i dyrektorów instytutów historii.

1. W ostatniej części obrad prof. Jerzy Eisler wygłosił wykład pt. „«Historyk z IPN-u» – historyk w IPN-ie”. Tym samym powrócono do tradycji prezentowania referatów naukowych podczas posiedzeń KNH PAN. Interesujące w swej treści i formie wystąpienie prof. Eislera wywołało dyskusję. Prof. Wołos zapytał o motywy przesunięcia daty zainteresowań badawczych Instytutu Pamięci Narodowej na okres poprzedzający wybuch drugiej wojny światowej, gdy tymczasem pierwotnie w ustawie o tej instytucji wpisano pięćdziesięciolecie zamknięte w przedziale czasowym pomiędzy latami 1939 i 1989. Zwrócił także uwagę, że istnieje jeszcze jedna różnica pomiędzy historykami z IPN-u i spoza IPN-u, a mianowicie dostęp do inwentarzy, wyraźnie ograniczony dla drugiej z wymienionych grup. Prof. Drelicharz odniósł się do momentu powstania Instytutu w czasie trwającego wokół tej sprawy konfliktu politycznego. Owa polityczna presja odciskała swoje piętno na podejmowanych przez IPN kierunkach badań naukowych. Instytut ocenił jednak pozytywnie, także jako miejsce pracy dla wielu młodszych wiekiem badaczy, niekiedy bardzo dobrych w swoim fachu. Prof. Schramm zwrócił uwagę, że pojęcie „historyk z IPN-u” funkcjonuje nie tylko poza Instytutem, ale także wśród samych jego pracowników. W wielu przypadkach wiąże się ono z przeświadczeniem zatrudnionych tam badaczy o wyjątkowych kwalifikacjach w zakresie czytania i analizowania specyficznych źródeł zgromadzonych i przechowywanych w archiwach IPN jakimi są dokumenty aparatu bezpieczeństwa. Prof. Eisler udzielił wyczerpujących odpowiedzi na postawione kwestie, podkreślając, że w Instytucie pracują absolwenci uniwersytetów, innymi słowy nasi uczniowie. Jeśli chodzi o jakość i kierunki badań naukowych nie działa on zatem w oderwaniu od polskiego środowiska historycznego.

W zakończeniu obrad prof. Schramm podziękował wszystkim referentom i uczestnikom zebrania za udział w pracach KNH PAN. Zaproponował też, aby następne spotkanie odbyło się wczesną jesienią bieżącego roku. Przewodniczący Komitetu zamknął obrady.

                                                                           Protokół sporządził

                                                                     prof. dr hab. Mariusz Wołos

                                                                    sekretarz naukowy KNH PAN

 

 

---

 

 

 

---